*Amerikan Ordusu'nun Kullandığı, Keşif ve Saldırı Drone'u Reaper
Merhaba… Uzun bir aradan sonra yeniden blog yazıyorum ve bu seferki makalem Drone adı verilen tüketici seviyesindeki insansız havadan görüntüleme araçları. Bu yazıda size araştırmalarım ve tecrübelerim doğrultusunda bilmeniz gerekenleri sunacağım.
Öncelikle Drone ile ilk tanışmam yaklaşık 3 yıl önce oldu. İnternette rastladığım Drone ile çekilmiş fotoğraflar, fotoğrafın daha önce görmediğim yepyeni açıları görmemi sağladı. Ayrıca video kaliteleri ve sinematik kabiliyetleri de, videoya aslında ilgi duymayan (ve bu konuda bir fikri olmayan) benim dahi aklımı başından aldı.
Her bilinçli kullanıcı gibi, internetten hangi markaların ve modellerin havadan görüntülemede tercih edildiğini, hangilerinin video, hangilerinin fotoğraf konusunda iyi olduğu, hangisinin kullanımının daha kolay, hangisinin taşınabilirlik ve aksesuar imkanlarının daha iyi olduğunu araştırdım.
Drone’u hangi amaçlarla kullanabilirim?
1) Görüntüleme:
a) Video: İşin doğrusu Drone’lar yaygın olarak video çekmek amacıyla kullanılıyor. Bunun nedeni sinematik açıdan oldukça güçlü sonuçlar vermesi. Hollywood filmlerinde gördüğünüz süzülmeleri kendi ellerinizle yaratmak gerçekten muazzam.
Bilgi: Güncel modellerin neredeyse tamamı 4K çözünürlükte video çekme kabiliyetine sahip.
b) Fotoğraf: Yaygın olarak önceden görülmeyen açılardan fotoğraf çekebilmek her fotoğrafçının hayalidir. Bu hayale ulaşmanın en kolay yollarından biri ise bir drone’a sahip olmak.
Bilgi: Güncel modellerin neredeyse tamamı RAW fotoğraf çekme, Basamaklama (Bracketing), 360 Derece Panorama çekebilme (ücretli uygulamalar ile) kabiliyetine sahip. Ancak sadece gelişmiş modeller ISO/Diyafram/Enstantane ayarlamanıza izin veriyor. Ancak tercihinizde kritik olacak bir nokta var; Sensör Boyutu.
2) Eğlence: Kesinlikle çok eğlenceliler. Özellikle orta ve üst modellerin kullanımı oldukça kolay ve güvenli. Yüksek hoz ve manevra kabiliyetine sahip bu modeller, dünyayı farklı görmenizi ve bunu yaparken de keyif almanızı sağlıyorlar.
3) Keşif: Fotoğraf veya video çekimi için müsait olan alanları keşftmek için de kullanılabilme imkanına sahipsiniz.
Kolaylıkla Uçurabilir Miyim?
Size karşı tamamen dürüst olacağım. Orta ve Üst seviye cihazların kullanımı oldukça kolay ve güvenli. Sadece heyecanınızı yenmeniz ve kontrollere alışmanız biraz zaman alıyor. Aksi halde zaten havada sabit kalıyorlar ve bir aksilik durumunda GPS alıcıları sayesinde size geri dönüyorlar.
Satın aldığınız modele göre çarpışma sensörleri ile donatılmış şekilde geliyorlar. Ancak bu sensörler dikkati elden bırakmanız anlamını taşımıyor. Yansıtıcı yüzeyler, ip ve tel gibi ince objeleri algılayamıyorlar. Ayrıca hızlı gidiyorsanız, algılama ve hava freni mesafesi düşüyor.
Ayırca hava koşullarına da dikkat etmek gerekiyor. Yağmurlu havalarda uçurmamanız gerekiyor. Her ne kadar rüzgar dirençleri oldukça yüksek ve rüzgara karşı stabilite sağlayarak uçabilseler de, çok şiddetli rüzgarda kullanılması önerilmiyor.
Video ve Fotoğraf Çekimini Zorlanmadan Yapabilir Miyim?
Drone'lar ile ilgili ayrıntılı bilgiye sahip değilseniz, kamera konusunda bilmeniz gereken şeylerin başında Gimbal denen sistem geliyor. Bu Gimbal sistemi, kamerayı sürekli olarak ufuk çizgisine 90 derece dik olacak şekilde dengede tutan bir sistem. Bu sistem sayesinde Drone'unuz nereye eğilirse eğilsin, kamera her daim dengede duruyor.
Ayrıca Drone'unuzu sadece düz değil, geriye doğru veya çaprazlama da uçurabiliyorsunuz. Kamerayı 90 derece aşağıya doğru, kuşbakışı çekim yapacak noktaya kadar aşağıya döndürebiliyorsunuz. Yine akıllı modlar ile kamerayı veya uçuşu programlayıp, program dışı kalan özelliğe kendiniz hükmedebiliyorsunuz. Bu size geniş bir çekim imkanı ve çekim açısı skalası sunuyor.
Ancak tabiki yapacağınız çekimlerin kalitesi, sizin pilotajınıza ve çekim teknikleri hakkındaki bilgilerinize bağlı.
Türkiye’de Drone Uçurabilmek İçin Ne Yapmalıyım?
Öncelikle; Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından düzenlenen "İnsansız Hava Aracı Sistemleri Talimatı"na uyum gösterme zorunluluğumuz var. Aksi halde yüksek meblağlı cezalarla karşı kaşıya kalma durumumuz söz konusu. Bunun tek istisnası 500gr ağırlığın altında olan dronelar. (İnsansız Hava Aracı Sistemleri Talimatı-Md: 2/ç)
Azami 500gr ağırlığın altında olan droneların Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’ne İnternet Sitesi üzerinden (http://iha.shgm.gov.tr/index.html) kayıt ettirilme zorunluluğu bulunmamaktadır. Bu da 500gr altı droneları, kullanıcısına daha az yasal yükümlülük yüklediğinden oldukça popüler kılmaktadır.
Eğer satın aldığınız drone; piyasada satılan droneların büyük çoğunluğu gibi 500gr - 4kg ağırlık düzeyinde, tüketici düzeyinde bir drone ise İHA0 olarak belirlenen kategoriye bağlısınız demektir. (İHAST-Md: 5/a) Mevuzata göre bu kategoride yer alan drone’lar, Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’ne İnternet Sitesi üzerinden (http://iha.shgm.gov.tr/index.html) Kayıt Ettirilmek zorundadır. (İnsansız Hava Aracı Sistemleri Talimatı-Md: 2/ç)
Bu kayıt önce droneu ithal eden gerçek veya tüzel kişi tarafından sisteme satış amaçlı olarak kayıt ediliyor. Bu kayıt daha sonra satın alan tüketicinin sisteme başvurusu ile tüketiciye devrediliyor. O nedende ilk droneunuzu satın alırken, nereden satın aldığınız önemli.
Ayrıca: Genel Müdürlükten alınan kayıt/kimlik numarası, Hava aracına ait tüm bilgiler ve Uçuş kayıtlarını yanınızda bulundurmak, Kayıt kodunu İHA ve Kontrol cihazının üzerinde bulundurmak ve istenildiğinde yetkililere sunmak zorundasınız. (İnsansız Hava Aracı Sistemleri Talimatı, Madde: 11)
Ayrıca eğer Drone’unuzu ticari faaliyetlerde kullanacaksanız; öncelikle Ticari İHA Pilot Lisansı almak ve Üçüncü Şahıs Mali Mesuliyet Sigortası yaptırmak zorundasınız. Zaten Drone operatörü olarak, üçüncü şahıslara vereceğiniz zararlardan mesul olduğunuzu söylememe gerek yok. (Detaylı bilgi için: İnsansız Hava Aracı Sistemleri Talimatı, Madde: 10)
Peki tüm yükümlülüklerinizi yerine getirdiniz, dilediğiniz yerde bu drone'ununuz uçurabiliyor musunuz? Ne yazık ki hayır... SHGM uçuşa müsait yeşil bölgeleri ve uçuşa yasak kırmızı bölgeleri belirliyor. Yeşil bölgeler için izin almanıza gerek yok, kanundan doğan diğer yükümlülüklerinizi yerine getirdiğiniz sürece sorun yok.
Ancak drone’unuzu kalabalık alanlar, havaalanı yakınları, askeri bölge gibi uçuşa yasak bölgeler gibi kırmızı bölgelerde uçurmak için; uçuştan en az 5 gün önce Genel Müdürlük resmi internet sitesinden Uçuş İzin Talep Formunu doldurmalısınız. (Detaylı bilgi için: İnsansız Hava Aracı Sistemleri Talimatı, Madde: 17-18)
İHA Mevzuatı için: İNSANSIZ HAVA ARACI SİSTEMLERİ TALİMATI (SHT-İHA)
Benim size tavsiyem; her ne olursa olsun kalabalık yerler ve polis-asker’den uzak alanlarda, kimseyi taciz etmeyecek şekilde uçmanız. Zaten kalabalık alanlarda da meraklı Türk insanı durmadan size bir şeyler sorduğundan veya ekrana kafasını uzattığından dikkatiniz dağılıyor ve uçuştan keyif alamadığınız gibi, çekim de yapamıyorsunuz. Eğer buna dikkat ederseniz, hiç sorun yaşamazsınız.
Drone'unuzu uçururken mutlaka diğer insanların özel hayatının gizliliğini ihlal etmemeye ve kişisel verilerini kanunsuz yoldan ele geçirerek yaymamaya (Türk Ceza Kanunu md.134 ve devam maddeleri) özen gösteriniz. Aksi halde para cezasından daha ağır cezalarla karşılaşabilirsiniz.
Drone’umu yurtdışında kullanabilir miyim?
Gideceğiniz ülkenin Drone’lar ile ilgili mevzuatları uygunsa tabiki uçurabilirsiniz. Özellikle Avrupa’da turistik şehirlerin merkezleri çoğunlukla uçuşa yasak bölgedir. Buralarda drone uçurabilmeniz için ilgili idareden izinler almanız gerekir.
Seyahatinizden bir süre ince internetten konuyla ilgili araştırma yaparsanız, almanız gereken izinlere ve uymanız gereken kurallara ulaşabilirsiniz. Ayrıca gideceğiniz ülkenin Türkiye Cumhuriyeti konsolosluğuna ulaşarak bilgi almayı deneyebilirsiniz.
Hangi Drone Üreticisini Tercih Etmeliyim?
Araştırmam sonucunda üç marka öne çıktı; Bunlar GoPro, Yuneec ve DJI. Ancak bu üçü karşılaştığında DJI’ın çok rahat kral olduğu söylenebilir. Özellikle de kullanım kolaylığı ve aksesuar yelpazesinin genişliği açısından rakipsiz. Yuneec, DJI’ın ucuz bir kopyası gibi kalıyor. GoPro ise bildiğiniz gibi aslında bir aksiyon kamerası üreticisi. En büyük avantajı, modüler yapısı sayesinde aksiyon kamerasını ve gimbal’u (kamera sabitleyici) ayrı ayrı kullanabilmeniz. Ancak henüz Türkiye’de satışı yok, teknolojik açıdan da DJI’dan geride kalıyor.
Aynı zamanda DJI’ın ürün yelpazesi de oldukça geniş. Bütçenize ve kullanım amacınıza uygun Drone’u bulmanız daha kolay.
Drone Satın Alırken Hangi Özellikleri Ön Planda Tutmalıyım?
1) Sensör Boyutu: Bizler için tabiki en önemli şey drone'un kamerasının verdiği fotoğraf ve video kalitesi. İkisi için de öncelikli tercih sebebi sensör boyutu. 1 İnç ve daha büyük sensörlerin verdiği fotoğraf ve video kalitesi gerçekten oldukça başarılı. Özellikle baskı alacaksanız bu modelleri tercih etmenizi öneririm. 1/2.3 inç sensörlü olanlar ise daha çok akıllı telefonu kalitesine yakın fotoğraflar/video çekiyorlar.
2) RAW Fotoğraf Çekebilmesi: Günümüzde artık çoğu model RAW fotoğraf çekme yetisine sahip. Bu da daha işlenebilir fotoğraf elde etmemizi sağlıyor.
3) Video Çözünürlüğü ve Kare Hızı: Çok alt modeller sadece 1080p video çekebiliyorlar. Orta ve üst modeller ise 4K 30fps veya 4K 60fps video çekim imkanı sunuyorlar. Tabiki kare hızının ne kadar fazlaysa o kadar akıcı ve prüzsüz algılanan videolar elde ediyorsunuz.
4) Dolu Bir Pil İle Havada Kalma Süresi: Görüntü kalitesi dışında kalan en önemli tercih sebebi. Droneların pek çoğu dolu bir pil ile 18-35 dakika kadar havada kalıyorlar. Kaldırma/Pozisyona Soka/İndirme zaten en az 5 dakikanızı alıyor. Havada kalma süreniz ne kadar fazla olursa, çalışmalarınızın sekteye uğrama ihtimali o kadar az alıyor.
5) Kumanda Menzili: Kesinlikle çok ama çok önemli; sadece wireless ile bağlantı kuran önceki bazı modeller gerçekten insanı çileden çıkartan bir menzile sahiplerdi. 500 metre uzağa bile zor gönderiyordunuz. (Mavic Air ve Mavic Mini). Bu modellerden uzak durun derim. Yeni modeller ise bu konuda oldukça başarılı.
6) Cisim Algılama Sensörleri: Özellikle zorlu ortamlardaki uçuşlarda drone'unuzu sağ salim kullanmanıza imkan veriyorlar. Bir nevi drone'ununuz sigortası gibi düşünün. Bunlar ucuz cihazlar değiller ve ne kadar güvenli uçarlarsa, sizin de aklınız o kadar çekimizde olur.
Peki En İyisi DJI, Ama Hangi Drone Modeli Bana Daha Uygun?
DJI Inspire 2:
Öncelikle şunu söylemeliyim ki, eğer Drone’ların kralının peşindeyseniz “Inspire 2” gerçekten tacı hak eden model. Ancak Kamerasız şekilde sunulan 18.000-TL fiyat etiketi, X5S Kamera ile 33.000-TL’ye çıkıyor. Ama sakın yanlış yapmayın, bu Drone Hollywood yapımlarında kullanılıyor. Aynı Drone’u X4S kamera ile de satın alabiliyorsunuz (19.250-TL), ama X4S kamera, alt modellerin kamerası ile hemen hemen aynı kalitede, yani değmez. (DJI Inspire 2)nspire 2’yi bir kenara bırakırsak, tüketici seviyesindeki en üst model. GPS alıcısı, 5 tarafında yer alan sensörler ve barometre ile en stabil uçuşu sunan, kontrolü en kolay ve en güvenli olan drone. Sony RX-100 Mark V’in 1 inç boyutundaki 20 megapiksellik sensörüne sahip kamerası, 24mm eşdeğeri olan sabit odak uzaklıklı bir lense sahip. ISO/Diyafram ve Enstantane ayarlamanıza olanak tanıyor. Bu cihaz ile rüzgarsız havalarda uzun pozlama dahi çekebiliyorsunuz!
4K 60fps video kaydı yapabilen kameranın, görüntü kalitesi gerçekten muazzam. Sadece RX-100 Mark V’in 4.000 lira civarına satıldığını düşünürseniz, 7.800-TL’lik fiyat etiketi de oldukça uygun.. Pro ile Pro+ arasındaki tek fark ise; Pro+’ın kontrol cihazının 5.5”’lik dahili ekran ile gelmesi. Ancak sadece ekran için 1.250 lira fiyat farkını vermektense, o paraya bir tablet almak daha mantıklı olacaktır.
DJI Phantom 4 Pro / Phantom 4 Pro 2.0
Inspire 2’yi bir kenara bırakırsak, tüketici seviyesindeki en üst model. GPS alıcısı, 5 tarafında yer alan sensörler ve barometre ile en stabil uçuşu sunan, kontrolü en kolay ve en güvenli olan drone. Sony RX-100 Mark V’in 1 inç boyutundaki 20 megapiksellik sensörüne sahip kamerası, 24mm eşdeğeri olan sabit odak uzaklıklı bir lense sahip. ISO/Diyafram ve Enstantane ayarlamanıza olanak tanıyor. Bu cihaz ile rüzgarsız havalarda uzun pozlama dahi çekebiliyorsunuz! 4K 60fps video kaydı yapabilen kameranın, görüntü kalitesi gerçekten muazzam.
DJI Mavic 2 Pro / Mavic 2 Zoom:
Son dönemlerin en popüleri diyebileceğimiz, en kompakt gövdeye sahip, katlanabilir bu iki Drone. Sadece 900 gram ağırlığında ve ancak büyükçe bir objektif kadar yer kaplıyor. Yani rahatlıkla fotoğraf çantanıza atıp gezebilirsiniz. Teknoloji, uçuş kolaylığı ve güvenliği açısından ise iki modelin de abilerinden aşağı kalır yanı yok.
Mavic 2 Pro, 20 megapiksellik 1 inç sensörü ve Hasselblad objektifi ile Fotoğraf ve video kalitesi olarak Phantom 4 Pro modellerini aratmayacak sonuçlar veriyor. Mavic 2 Zoom daha küçük 12 megapiksellik bir sensöre sahip olsa da, zoom yapabilme imkanı sunuyor. Yine de tüm gelişmelere rağmen, Bu modeller sadece 4K 30fps video çekebilme özelliğine sahipler. Eğer 4K 60fps bir video drone arıyorsanız, Phantom 4 Pro veya sonradan çıkan bir alt model olan Mavic Air 2 modelleri ulaşılabilir tek seçenek. Drone satın almaktaki bir numaralı amacınız fotoğrafsa, bu iki kardeş (özellikle de Pro modeli) tam sizin aradığınız Drone.
DJI Mavic Air 2:
Bu model de fotoğrafçıların ve videocuların listesinde oldukça popüler olan bir model. İlk versiyonun neredeyse bütün handikapları (özellikle kısa menzil) bu modelde ortadan kaldırılmış. Ancak buna karşın ağırlığı, bir önceki versiyonun aksine, ağırlığı 570gr'a çıktığından, bu modelin Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü'ne kaydedilmesi zorunlu. 1/2 inç sensöre sahip kamera 12 Megapiksel (Sonradan müdahale ile 48 megapiksele büyütülen) bir kameraya sahip. Ayrıca 4K 60fps video çekimi de yapabiliyor. Havada kalma süresi ise 34 dakika.
DJI Mini 2:
DJI Mini 2, ilk drone veya düşük bütçeli yapımlar için oldukça güzel bir cihaz. Bu ürün 249gr ağırlığı ile İnsansız Hava Aracı Sistemleri Talimatı'nın kapsamı dışında kalıyor, yani kayıt zorunluluğunuz mevcut değil. 1/2.3 İnç akıllı telefon sensörüne sahip Mini 2, 12 megapiksel çözünürlük sunuyor. diğer modeller gibi RAW fotoğraf da çekebiliyor. Videoda ise 4K 30fps çekim yapabilme şansınız var. 31 dakika havada kalıyor, ancak güvenli uçuş için sensör sayısı diğer modellere göre oldukça az. Ancak yine de; fiyat/fayda olarak rahatça diğer drone'ların önünde diyebilirim.
Drone’u satın aldıktan sonra ne gibi aksesuarlara ihtiyacım var?
Cep Telefonu veya Tablet: Öncelikle, Drone’unuzu uçurabilmek için bir cep telefonu/tablet veya dahili ekranlı bir kumandaya tablete ihtiyacınız var. Ekranınız ne kadar büyük olursa, tabiki kullanımınız da o kadar rahat oluyor. Tabletinizin android veya ios işletim sistemine sahip olması ve yeni teknoloji olması gerekiyor. Hangi telefon veya tabletleri kullanabileceğiniz kutuların üzerinde mevcut.
Hafıza Kartı: Çektiğiniz fotoğraf ve videolar için yüksek kapasiteli (32-64gb) ve yüksek hızlı (800x veya 1000x) Micro SD hafıza kartına ihtiyacınız var.
Yedek Pil: Satın aldığınız modele göre uçuş zamanı 23-30 dk arasında değişiyor. Bu nedenle en az bir adet orijinal yedek pil edinmeniz gerekiyor
Güneşlik: Gözlemlediğim kadarıyla Drone kazalarının çoğu, güneşli ortamda ekranın parlaması nedeniyle ortamı izleyememekten kaynaklanıyor. bunun önüne geçmek için ise, kullanacağınız ekran boyutunda bir güneşlik kullanmanız gerekiyor. Türkiye'de bulunmasa da, Aliexpress'ten sipariş edebiliyorsunuz.
Filtreler: Fotoğraf çekimi için; drone'unuza uygun polarize filtre edinmek, doygun renklere ve çekici bir kontrasta sahip olmanızı sağlayabilir. Video çekenler ise; sinematik görüntüler için 180 derece kuralını bileceklerdir. Eğer sinematik akıcı bir görüntü elde etmek istiyorsanız perde hızınız, kare hızınızın iki katında olmalıdır. (30fps -> 1/60sn) Bunu sağlamak için çeşitli ışık kesme gücüne sahip ND filtreler kullanmanız gerekebilir.
Fotoğraf ve Video İşleme Yazılımları: Fotoğraf için Lightroom veya Photoshop, Video için ise Final Cut Pro veya Adobe Premiere Pro CC yazılımlarını öneririm.
Drone'lar gerçekten fotoğraf ve video çekimleri için yepyeni bir yaratıcılık alanı sunuyorlar. Fiyatları gitgide makul hale gelirken, çekim kaliteleri de aynı oranda artıyor. Özellikle Mavic Air ve Mini gibi modellerin getirdiği kompaktlık da, kullanım alanlarını ve imkanlarını arttırıyor.